پرورش و کنترل کیفیت درختان هلو و شلیل
عـوامل به وجـود آورنده کـوتاهی عمر درختان هلو و شـلیل و روش های کـنترل آن
مقـدمـه
کـشور ایران از نظر تولید درختان میوه از ظرفیت بالایی برخوردارست. درخت هلو یکی از درختان میوه زود بارده است که در سال های اخیر ارقام متنوعی از آن معرفی شده است. باغداران با کاشت این محصول می توانند در مدت زمان کوتاهی بازده اقتصـادی مطلوبی داشته باشند. اما درخت هلو در بین سایر درختان میوه دانه دار و هسته دار کمترین طول عمر را دارد و در شـرایط مساعد محیطی دارای متـوسط عمر 10 سـال است. بیشتر باغ های هلو و شلیل در ایران عمر بسیار کوتاهی دارند و قـبل از رسیدن به سن بـارده ی کامل، دچار خشکیدگی میشوند؛ به طوریکـه از نظـر باغداران هلو درختی با عمر بسیـار کوتاه شناخته میشود. این در حالی است که در بعضی نقـاط دنیا و ایران عمر درختـان هلو و شلیل به بیشاز چهل سال نیز میرسد. سطح زیر کـشت هلو و شلیل در استان اصفهـان بالـغ بر 1,990 هکتـار است که این درختان نـیز عمری کوتاه دارند. در این نشریه سعی شده به علائم بروز کوتاهی عمر درختان هلو و شلیل، علل به وجودآورنده آن و سپس روش های کنترل و کاهش این عارضه پرداخته شود.
پـرورش هلـو
اغلـب ارقام معرفی شده هلـو خود بارور هستند و به رقـم گرده زا نیاز ندارند. مقـاومت این درخت به سرما از سیب و گلابی کمتر است و خواستار زمستان های مـلایم و تابستان هـای گرم است. مقـاومت زمستانه در هلو به طـور متوسط 23- درجه سانتی گراد است. نیاز سرمـای آن بین 500 تا 1,000 سـاعت است، امـا درحال حـاضـر ارقامی با نیاز سرمای کمتـر از 100 ساعت نیز معرفی شد هاند که قابلیت کشت و پرورش در نواحی را نیز دارند.
گل های هلو 20 تا 30 روز زودتر از گل های سیب باز می شوند و به این ترتیب به سرمای دیررس بهاره حساس هستند. گل انگیزی در هلو اواسط تابستان انجام م یشود. اگر در این زمان دمای هوا بالا باشد، باعث تولید مادگی دوتایی یا سه تایی در گل میشود و در نتیجه میوه های دو قلو یا سه قلو تولید میشوند. هلـو در خاک های با هـدایت الکتریکی (ای سی) 71 / 1 دسی زی منس بر متر به خوبی رشد میکند، ولی عملکـردش در هدایت الکتریکی 3/ 4 دسی زی منس بر متر تا حدود زیادی کـاهش پیدا میکند. این محصول خواستار خـاک های نسبتا سبک با زهکشی مناسب است.
عادت باردهی هلو روی شاخه های یک ساله است. هر گره هلو سه جوانه دارد که دو جوانه کناری، جوانه گل هستند و جوانه وسطی رویشی است. هلو دارای ارتفاع کوتاه و زود بارده است و دو تا سـه سال پس از کاشت بذر به بار می نشیند. درختان هلو با وجود تولید محصول زیاد تمایلی به سال آوری ندارند. بارده ی سریع درخت هلو این امکان را فراهم می کند تا در باغ های میوه از آن به عنوان درختی پر کننده در بین سایر درختان میوه استفاده شود. به این ترتیب وقتی سایر درختـان به بار نرفته اند، کشاورزان از بار درخت هلو سود میبرند و پس از به باررفتن درختان اصلی، درختان هلو قطع می شوند.
برخی ارقـام هلو مانند جی اچ هیل، کاندوکا، میکادو و آلبرتا خودعقیم هستند و به رقم گرد هـزا نیاز دارند. رقم جی اچ هیـل هسته جـدا است و دارای گوشت زرد و پـوست قـرمز است. این رقـم دیررس است و معروف ترین رقـم خـارجی هلـو است که بیشتـرین سطح زیر کـشت را در دنیا دارد. معروف ترین ارقـام هلو و شلیل مورد کش توکار در استان اصفهان عبات اند از هلوی زعفرانی، آلبرتا، قلع هشاهی (بلخی)، جی اچ هیل، هلوی انجیری و ارقـام شلیـل ایندیپندنس، سا نگلد، سـان کینگ و کیوتا. پایه مورد استفاده برای این ارقام پایه های بذری است.
کـوتاهی عمر درختـان هلـو
کـوتاهی عمر درختان هلو بیمـاری پیچیده ای است که دلایل مختلفی دارد. در این بیمـاری بخشی از درخت یا کـل درخت در فصل بهـار و در ابتدای رشد درخت، در زمـان شکوفه دهی یا در ابتـدای توسعه برگی از بین میرود. در این عـارضه عمدتا درختان جـوان سه تا هفت ساله دچـار مرگ زودرس می شوند. در مکـان هایی که قبلاً درختان هسته دار کـشت و پرورش داده شده اند، مرگ درختان هلو با شدت بیشتری دیده می شود. عوامل مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد این مسئله دخالت دارند.
عوامل مستقیم عواملی هستند که به طور مستقیم موجب مرگ درخت می شوند، مثل آسیب سرما، شانکر باکتریایی یا قارچ سیتوسپورا.
عـوامل غیرمستقیم شـامل عـواملی مثـل نماتد های حلقوی، نوع پایه و زمان هرس هستند که به طور مستقیم بـاعث مرگ درختـان نمی شوند، اما درختان را ضعیف و نسبت به عوامـل مستقیم حسـاس می کنند و بدین ترتیب بـاعث مرگ درخت می شوند. به طور کـلی کـنترل عوامـل مستقیـم آسان و عملی نیست و مـدیریت کوتـاهی عمر درختان هلو از طریق کنترل و مدیریت عوامل غیرمستقیم امکان پذیر است. اکثر باغ های هلو و شلیل در ایران عمر بسیار کوتاهی دارند و قبل از رسیدن به سن باردهی کامل، دچار خشکیدگی می شوند. در ایران خشکیدگی سرشـاخه ها و زوال درختان میوه هسته دار به صورت گسترده در منـاطق مختلف باغ های آذربایجان غربی، سمنان و کرمان مشـاهده شده است. براساس تحقیقات انجام شده و گفته های باغداران این مسئله هر ساله در مناطق مورد کشت و کار حـادتر می شود. با توجه به بازدید از این باغ ها، یکی از مشکلات اساسی مشـاهده شده در آن ها استفاده از پایه های نامناسب و رعایت نکردن مسـائل مدیریتی در مراحل کاشت و داشت است. به طور کلی استفاده از شیوه های درست مدیریت باغ نظیر عدم کاشت عمیق و زیر خاک بردن طـوقه، عدم کـاشت سایر محصولات به خصـوص یونجه و گیاهان صیفی و جالیزی در بین ردیف های درختان، آبیاری مناسب و هـرس صحیح در افزایش عمر هلو مؤثر است. در کاشت سـایر محصولات بین درختـان هلو، عواملی مانند تفـاوت نیاز آبی، میزبانی این گیاهان برای بسیاری از آفات و بیماری ها و همچنین فشردگی و نهایتا عدم تهویه خاک، موجب پوسیدگی ریشه درختان هلو و شلیل می شود. در بعضی از این باغ های درحال زوال از پایه های زردآلو برای پیوندک هلـو استفاده شده که در سنین 6 تا 10 سالگی علائم ناسازگاری از محل پیوند و جداشدن پایه و پیوندک و زوال را از خود نشان داده اند.
عـلائم ظاهـری کوتاهی عمر درختـان هلـو
بارزترین عـلامت مرگ زودرس درختان هلو ازبین رفتن ناگهـانی درختان در فصل بهار است، آن هم درحال یکه این درختان در پاییز قبلی ظاهر سالمی داشته اند. در مناطق با شدت سرمازدگی کمتر درختان ضعیف می شوند، اما ظاهر سالمی دارند تا اینکه بیماری های مختلف به آنهـا حمله می کنند و در تابستان از پای در می آیند. در درختـان مبتلا به این عـارضه سیستم ریشه به اندازه کـافی توسعه نمی یابد.
برش های پوست این درختان نشان می دهد که تنه درخت تا محل طوقه قهوه ای شده است.
لایه زیـر پوست (کامبیوم) پس از آسیب سرمـا کـرم رنگ می شود و بوی شیره ترش از آن محـل به مشام می رسد. گاهی همراه با قهوه ای شدن، خیس خوردگی پوست و خروج تراوشاتی از تنه درخت نیز دیده می شود.
ممکن است آسیب ناشی از شانکر بـاکتـریایی هم دیده شود. به طـور کلی درختـان باید در ابتدای بهـار برای تعیین آلودگی به شانکر باکتریایی مورد آزمایش قرار گیرند. علائم شانکر باکتریایی هلو معمولاً با تأخیر در شکوفه دهی و تأخیر در برگـدهی همـراه است. چنین شـاخه هـایی در اواخر تابستان همان سال می میرند. در زمـان بروز آلـودگی شدید کلیه درختـان نابود می شوند. بافت مرده زیر پوست معمولا تا زیر خاک پیشرفت نمی کند و در قسمت طوقه متوقف می شود؛ بنابراین سیستم ریشه اولیه زنده و سالم باقی می ماند و در تابستان ریشه جوش تولید می کند. در هنگـام بروز خسارت سرما، برگ ها و گـل های درختان آسیب دیده خشک می شوند و می ریزند و ممکن است پوست نیز ترک بخورد و از تنه جدا شود.
عـوامل مؤثر در ایجـاد کوتاهی عمر درخـتان هلو و شلیـل و روش هـای کـنترل
1-آسـیب سرمـا و نوسـانات دمـایی در اواخـر زمستـان و اوایـل بهـار
به دلیـل اینکه دوره رویش هلو در طول سال طـولانی است، در منـاطق نسبتـا سرد شـاخه های آن هیچ گاه کـامـلاً چـوبی نمی شوند و به سرمـا بسیـار حسـاس هستند. کـامبیوم (بافت) آوندی، تولید کـننده و زاینده آونـدها در گیاه است. به طور طبیعی در فصل زمستان کامبیوم آوندی سالم است و به آسیب سرما مقـاوم است. پس از رفـع نیاز سرمایی با تولید هورمو نهای رشد (اکسین و سیتوکنین)، درخت از خواب زمستانی بیدار می شود و رشد خود را آغاز می کند.
در این زمان کامبیوم فعال می شود و به آسیب سرما بسیار حساس می شود. وقوع سرما در زمان بیدار بودن کامبیوم آوندی باعث ازبین رفتن آن و در نتیجه باعث تولید نشدن آوندهای حامل آب در فصل بهار می شود.
جلوگیری از تولـید آوندهای جدید حامل آب در حالی است که در فصل بهار در اثر شکوفه دهی و برگدهی مصرف آب به طور ناگهانی افزایش پیدا میکند، درخت در شرایط کمبود آب قرار میگیرد و این کمبود آب به مرگ درخت منجر میشود. بعضی از درختانی که به این شکل آسیب میبینند، در فصل بهار از بین نمیروند، بلکه ضعیف می شوند و به آهستگی در فصل تابستان دچار زوال میشوند. شدید ترین حالت کوتاهی عمر درختان هلو زمانی رخ میدهد که پس از کامل شدن نیاز سرمایی و خروج درخت از خواب زمستانه، هوا گرم می شود و پس از آن دوباره دمای هوا به طور ناگهانی کاهش پیدا میکند.
روش کـنترل:
در زمان احداث باغ هلو، بررسی عوامل اقلیمی و به ویژه دما اهمیت فراوانی دارد. درختان هلو باید در مناطقی کشت شوند که دمـای زمستان از 22 تا 23 درجه سانتی گـراد زیر صفر پایین تر نمیرود؛ بدین ترتیب خسـارت سرما کـاهش پیدا کنـد. همچنین مناطقی که با شروع فصل رشد نوسانات دمایی را نشان می دهند، مناسب کشت هلو نیستند.
در زمـان احداث بـاغ به ارتفـاع منطقه، توپوگرافی و شیب زمین دقت شود. در مناطقی که احتمال بروز خسارت سرما زیاد است، باید از گونه ها و ارقـام مقاوم به سرما استفاده شود و از احداث باغ هلو خودداری شود. درختان در شیب هـای روبه شمال دیرتر از خواب بیدار میشوند و گل میدهند. به همین دلیل برای به تأخیرانداختن بیداری درختان مناسب اند.
به منظـور مقاوم کردن درختـان در برابر سرمـا باید هـرس و کـود دهی در زمـان منـاسب انجـام شود. در سـایر بندهـا به این موضوع اشـاره شده است.
شاخه هایی با زاویه باز نیز می توانند میزان خسات سرما را کاهش دهند.
یخ زدگـی ریشه در خاک های لومی شنی و شنی به مراتـب بیش تر از خـاک های با بـافت لومی سیلتی یا لومی رسی اتفاق می افتد؛ زیرا نفوذپذیری سرمـا در خاک هایی با بافت سبک بیش تر است. درک این مطلب می تواند در کاهش سرمازدگی ریشه مؤثر باشد.
2-زمـان هـرس
سیستم باردهی در هـلو با سـایر درختـان میوه هستـه دار کاملا متفـاوت است. جوانه های گـل در هلو بر روی شـاخه های یک ساله قرار دارند، بنابراین با هرس سالیانه باید درختان را به تولید شاخه های یک ساله وادار کرد. با اجرای هرس مناسب، نور در قسمت های مختـلف درخت توزیع میشود و بر خصوصیـات کمی و کیفی میوه اثر مثبت میگـذارد. هـرس نامنـاسب در بسیاری از بـاغ های هلـو و شلیـل و کشت متراکـم در اینگونه بـاغ ها جلوی تهویه را میگیرد، بر رطوبت بـاغ می افزایـد و درختـان را به بسیاری از بیماری های قارچی حساس میکند.
یکی از دلایـل مهم کوتاه بودن عمر درختـان هلو، انجام نـدادن هرس یا انجـام هرس در زمان نـامناسب است. هرس باعث تولید تنظیم کننده های رشد و در نتیجه فعال شدن کامبیوم میشود. هرس زمستانه تأثیری بر سطح هورمون رشد اکسین در کامبیوم ندارد، اما پس از هـرس پاییزه افزایش فوری در سطـح این تنظیم کننده رشد دیده می شود. بالارفتن سطح تنظیم کننده رشد اکسین باعث فعال شدن کامبیوم آوندی و مستـعد شدن آن به خسـارت سرما میشود. بنابراین اگر هـرس زودتر انجام شود و کامبیوم قبـل از رفع سرمـا بیدار شود، سرمـا به کامبیوم صدمه میزند. بیشتر هرس ها در فصل خواب در زمان بین ریزش برگ ها در آخر پاییز و زمان شروع تورم جوانه ها در اوایل بهار انجام میشود.
درخت هلو سنگین ترین هرس را در بین تمامی درختان دانه دار و هسته دار نیاز دارد و توصیه میشود که هر ساله 70 درصد از شاخه های یک ساله سرشاخه زنی شوند تا در سال آینده میوه های درشت تر و مـرغوب تری تولید کنند و درختان ضعیف نشوند. از طرف دیگر، رشد کافی شاخه در سـال جـاری، محصول دهی در سـال بعد را فراهـم میکند. عمر درختان هلویی که هرس نمیشوند به دلیل تولید محصول زیاد و ناتوانی درخت در تغذیه میوه هـا و در نتیجه ابتلا به عارضه گرسنگی ریشه 1 کاهش پیدا می کند و این درختـان حساسیت بیش تری به بیماری ها و آفات مهمی مانند سوسک های چوب خوار از خـود نشان میدهند.
روش کنترل:
هـرس هلو هر سـال انجام شود.
بهترین زمان هـرس هلو درست قبل از تورم جوانه است. هرس بهـاره باید قبل از ظاهر شدن برگ ها انجام شود. اگر هرس خیلی زود و در اواخر پاییز و اوایل زمستان انجام شود، خطر آسیب زمستانه افزایش پیدا میکند. هی چگاه نباید هلو و شلیل را در پاییز هرس کرد. درختـانی که در ماه هـای مهـر، آبـان، آذر و دی هـرس می شوند، نسبت به درختانی که دیرتر هرس میشوند، به کوتاهی عمر درختان هلو حساس ترند.
تأخیر زیاد در انجام عمل هرس نیز باعث کاهش قوای درخت می شود. پس تأخیردر زمان هرس و پس از تورم جوانه ها نیز مناسب نیست.
هرس تابستـانه باید تا اواخر شهریـور یا اوایل مهر خاتمـه یابد و به تـأخیر نیفتد. با استفاده از هرس تابستانه صحیح و به موقع می توان تا حدودی از تشکیل شانکر و زوال درختان جلوگیری کرد.
درختـان مرده به سـرعت باید از بین ردیف های کشت حذف شوند.
3- تغـذیه و اسـیدیته خـاک
کمبوتد عنـاصر غذایی می تواند به دلیل فقدان عناصر غذایی در خاک یا عدم قابلیت جذب آن ها باشد. کمبود عناصر غذایی بر کلیه فعـالیت های گیاه اثر نامطلـوبی دارد و ضعف درختـان را در پی دارد. ضعف درختان نیز آنها را مستعد حمله آفات و بیماری ها میکند. اسیدیته ( pH ) خاک در جذب عناصر غذایی تأثیر بسزایی دارد. گروهی از عناصر غذایی مثل آهن در pH اسیدی قابلی تجـذب بـالایی دارند، اما در pH قلیـایی رسوب می کنند و غیر قـابل جـذب میشوند. در مقابل، قابلی تجذب گروه دیگری از عناصر در ph قلیایی افزایـش پیدا میکند. معمولاً در خـاک بـاغ های قدیمی درختان هلو pH پایین است، بنابراین جذب آلومینیوم بیش تر و جذب کلسیم کمتر می شود و این امر باعث کاهش مقدار کلـسیم در سلـول ها می شود. کلسیم در ساختار دیواره سلولی و استحکام سلولی نقش فراوانی دارد.
روش کنتـرل:
توصیه میشود کوددهی باغ بر اسـاس تجزیه خاکی و تجزیه برگی انجام شود.
اسیدیته خاک قبـل از کشت در عمق 20 سانتی متری بین 6 تا 5/ 6 نگهداری شود.
زمان کود دهی در جلوگیری از حساسیت به سرما مؤثر است؛ لذا به منظور مقاوم کردن درختان در برابر سرما نباید پس از مرداد کود دهی درختان انجام شود.
4-فشـردگی خـاک و خیـس شـدن طـوقه
اگـر تنه درختان خیس باشد، بیماری های مربوط به تنه و طـوقه تشدید می شوند و شیوع پیدا می کنند. در مناطق با خاک فشرده که آبیاری به شیوه غرقابی انجام م یشود، طوقه درختان به مدت نسبتا طولانی در معرض آب راکد قرار میگیرند. این بیماری ها در این گونه مناطق شدت بیشتری پیدا میکنند. گـاهی مشکل کوتاهی عمر درختان هلو در کشور ناشی از خاک های بسیار سنگین و فشرده است. فشردگی خاک در بعضی از مناطق به حدی است که پس از چند ساعت بارندگی، خاک در عمق 20 تا 30 سانتیمتری هنوز خشک است و مرطوب نمیشود. این فشردگی خاک قطعـا در راکد ماندن آب و تشدید پوسیدگی مؤثر است.
براساس گفته های باغداران در اینگونه باغ ها اغلب درختان در اوایل فصل سبز هستند، ولی در اواسط فصل رشد و در ماه های خرداد تا مرداد، زمانی که میوه ها روی درخت قرار دارند، درخت ناگهان خشک میشود. یکی از پدیده هایی که در این باغ ها دیده میشود، متور مشدن عدسک ها در بیش تر درختان آلوده است. این پدیده احتمالا به دلیل خفگی ریشه و کمبود شدید آب و مواد غذایی قابل جذب است.
روش کنترل:
باغ هلو در خاک های لومی شنی یا رس یشنی با تهویه مناسب احداث شود و قبل از احداث باغ، عناصر غذایی خاک تحلیل شوند تا کمبودهای احتمالی عناصر غذایی خاک مشخص شود.
برای کاشتِ درخت چاله هایی بزرگ حفر شوند و با خاک مناسب پر شوند.
زمین قبل از کاشت تسطیح شود و برای جلوگیری از خیس شدن طوقه درخت را در داخل یک جزیره کشت کنید. رعایت این موضوع تا حد زیادی از پوسیدگی طوقه جلوگیری میکند.
در مناطق با خاک فشرده، به منظور نفوذ کافی آب در خاک، آب با سرعت کم تری در اختیار درخت قرار داده شود.
5-پایه ها
اغلب پایه های مورد استفاده برای درختان میوه هسته دار در ایران بذری و غیریکنواخت هستند و درختان روی این پایه ها از نظر رشد رویشی، میزان عملکرد و مقاومت در برابر آفات و بیمار یها (به دلیل تأثیر متقابل پایه و پیوندک) یکسان نیستند. این امر باعث مشکلات متعددی در عملیات باغبانی م یشود.
پایه های رویشی به علت دارا بودن برخی صفات ازدیاد و معرفی میشوند، از جمله مقاومت به بیماری ها و آفات، مقاومت به تنش های غیرزنده (مانند تنش های غرقـابی، کلروز ناشی از کمبود آهن، تراکم خاک و حـداقل دمای زمستان)، سازگاری با ارقام پیوندی، افزایش عملکرد میوه، کنترل رشد، استقرار خوب در خاک، یکنواختی رسیدن میوه، آسانی برداشت، و امکان تکثیر سریع رویشی. از مشکلات عمـده کشت و پرورش ارقام هلو و شلیل، معرفی نکردن یا دسترسی نداشتن به پایه های یکنواخت در کشور است. در نتیجه، به ناچار از پایه های بذری برای تکثیر آن ها استفاده می شود. روش عمده ازدیاد ارقام هلو و شلیل کشت بذر و پیوند ارقام هلو بر روی آن است. امروزه در کشورهای مهم تولید کننده میوه در دنیا از پایه های رویشی مناسب استفاده می شود.
پایه های متنوعی در دنیا وجود دارند که برای هلو استفاده میشوند. هر یک از این پایه ها معایب و مزایای خاص خود را برای مناطق مورد استفاده دارند. برخی از پایه ها سازگاری آب وهوایی مطلوبی دارند و دامنه استفاده از آنها بسیار گسترده است. سازگاری برخی دیگر از پایه ها در نواحی مختلف جغرافیایی کم تر است و در نتیجه کاربردشان محدودتر است. نکته حائز اهمیت این است که نوع پایه به کـاررفته در احداث باغ یکی از مهمترین عوامل اثرگذار در تعیین طـول عمر درختان است. در برخی از نواحی عوامل خاکی بیش تر از عوامل آب وهوایی مانع توسعه کشت هلو میشوند؛ بنابراین انتخاب پایه مناسب بسیار ضروری است.
روش کنترل:
استفاده از پایه های رویشی مناسب برای هر منطقه می تواند در کاهش خسارت زوال درختان هسته دار مؤثر باشد.
نهال ها باید از نهالستان های سالمی تهیه شوند که زمینشان ضدعفونی شده باشد. نهال ها باید عاری از بیماری و اصیل 1 باشند.
رشـد پایه های هلو در خاک هایی با بافت ریز و زهکشی نـاقص مطلوب نیست و کاشت آنها در این نوع خاک ها توصیه نمیشود. بهترین رشد این پایه ها در خاک های لومی شنی با زهکشی خوب حاصل میشود. درحال حاضر یکی از روش های عمـده تکثیر ارقام هلو و شلیل در ایران پیوند آن ها روی پـایه های بذری و محلی هلو است. اگرچه در این ترکیبِ پیوندی مشکـل ناسازگاری مشـاهده نمی شود، ولی به سبب حسـاسیت بسیار شدید پایه های هلو به خاک های سنگین و آهکی، استفاده از آن ها توصیه نمی شود.
در مناطق با خاک سنگین بهتر است از پایه های مقاوم به خاک های سنگین نظیر پایه های آلو استفاده شود؛ زیرا این پایه ها، به دلیل وجود ژن های مقاوم به رطوبت، در خاک های سنگین به خوبی رشد میکنند و نیز سازگاری مناسبی با ارقام هلو و شلیل دارند. در این گـونه خاک هـا استفاده از پایه های پنتـا، تترا، کادامـن، ام آر اس 5/ 2 1 و گـاردین نیز قابل توصیه است. پایه هـای تترا و پنتـا حـاصل گـرده افشانی آزاد آلـو هستند و با طیف وسیعی از سایر هسته دارها سازگاری دارند. از ویژگی های پایه کادامن میتوان به مقاومت بالای آن در برابر خاک های بسیار سنگین، خشکی و آهک خاک اشاره کرد. از خصوصیات جالب توجه پایه ام آر اس 5/ 2 مقاومت بالای آن به خشکی است. استفاده از این پایه ها می تواند گامی مؤثر در مبارزه با کوتاهی عمر درختان در منطقه باشد.
پایه هایی نظیر جی اف 677 سازگاری بسیار مطلوبی با خاک های آهکی دارند و در برابر کلروز ناشی از کمبود آهن مقاو ماند. به طور کلی در خاک های آهکی پایه هایی نظیر جی اف 677 و ایشتارا دارای بالاترین مقاومت هستند و پایه های نماگارد، میران و پایه های بذری دارای کم ترین مقاومت هستند.
در خاکی که خطر نماتد وجود دارد، استفاده از پایه های مقاوم به نماتد الزامی است. یکی از پایه های مقاوم به نماتد، پایه نماگـارد است. این پایه فقط به نمـاتد مولد گره ریشه مقاوم است، بنابراین در خـاکی که به نماتد حلقوی آلوده است پایه نماگارد هرگز نباید کـشت شود. درختان پیوندشده روی پایه هـای لاول و هـالفورد به نماتدهای مولد گره ریشه حسـاس هستند. پایه نماگارد در پاسخ به آسیب نماتدهای حلقوی کربوهیدرات بیش تری را از شـاخه به ریشه منتقل می کند. این انتقال به کاهش سطح کربوهیدرات در قسمت های هوایی گیاه منجر میشود و قسمت های هوایی درخت مستعد آسیب سرما و سایر تنش ها میشود. بالابودن سطح کربوهیدرات ارتباط مثبتی با مقاومت به سرما و تنش ها دارد.
در خاک آلوده به نماتد حلقوی پایه گاردین قابل توصیه است
در مناطق سردتر باید از پایه هایی با مقاومت بیشتر به سرما استفاده کرد. در صورت بروز سرما درختان پیوندشده روی پایه نماگارد نسبت به درختان پیوندشده روی پایه لاول به شانکر باکتریایی حساسترند. در برابر سرمازدگی پایه های لاول، گاردین و هالفورد واکنش بهتری نسبت به نماگارد دارند؛ بنابراین در مناطقی که امکـان سرمای حتمی وجود دارد بهتر است از پایه های لاول، گاردین یا هالفورد استفاده شود.
در خاک های آهکی نباید از پایه نماگارد استفاده کرد؛ زیرا نماگارد حساسترین پایه به خاک های آهـکی است و در هنـگام کاشت آن در خاک های آهکی باید از کلات آهن در خاک استفاده کرد تا کمبود آهن ایجـاد نشود. لاول نسبت به نماگـارد حساسیت کم تری به خاک های آهکی دارد. مقـاوم ترین پایه به این خاک ها پایه های دورگ هلـو و بـادام مانند جی افِ 677 و دورگ های تیتان و هانسن هستند.
از ویژگی های خاک های آهکی، مواد آلی کم، pH بالا ( 4/ 7 تا 5/ 8) و مقدار زیاد بی کربنات در خاک است. در این خاک ها آهن قابل استفاده برای گیاه کم است و کمبود آهن باعث کلـروز و زردی بین رگ برگ ها میشود که این موضوع باعث کاهش میزان رشد و محصول دهی میشود.
در خاک های عمیق و حاصلخیز نباید از پایه هایی استفاده کنید که به مقدار زیادی قدرت پیوندک را بالا م یبرند؛ زیرا در این صورت مشکـل مدیریت و نیاز بیش تر برای هرس به منظور محدود کـردن رشد درخت پیش می آید. همچنین سایه اندازی شاخه ها رنگ و کیفیت میوه را کاهش میدهد. با این حال، در خاک های ضعیف و سطحی به کاربردن پایه های قوی مزیت محسوب میشود.
در مکانی با سابقه کوتاهی عمر، درختان پیوندشده روی پایه گاردین ب هطور معناداری کم ترین میزان مرگ و میر را نشان دادند. به طور کلی، پایه گاردین یکی از پایه هایی است که بیش ترین تأثیر را در افزایش طول عمر درختان هلو دارد.
6-رقـم پیوندک
اثر رقم پیوندک در زوال درختـان هلو به اندازه اثـر پایه نیست؛ ولی باتوجه به اثـرات متقـابل پایه و پیونـدک، انتخاب رقم مطلوب برای تهیه پیوندک میتواند در کاهش این عارضه دخیل باشد. کاهش زوال درختان هلو در برخی از ارقام می تواند به علت مقاومت بیش تر این ارقام به سرما باشد. بنابراین تأثیر رقـم پیوندک می تواند ابزار جدیدی برای مدیریت جلوگیری از کوتاهی عمر درختان هلو محسوب شود.
روش کنترل:
باغداران می توانند با استفاده از ترکیب مناسب پایه و پیوندکی که کم ترین حساسیت را دارند، عمر باردهی درختان هلو را افزایش دهند.
7-ناسازگاری پایه و پیوندک
انتخاب پایه های مناسب و سازگار برای درختان میوه یکی از مسائل مهم در باغبانی است. در بعضی از باغ های کشور که کوتاهی عمر در آن ها مشاهده میشود، از نهال های زردآلو به عنوان پایه های انتخابی برای هلو و شلیل استفاده میشود. معمولا در این ترکیبِ پایه و پیوندی درختان شش تا هشت ساله به میزان زیادی از محل پیوند جدا و دچار خشکیدگی میشوند.
روش کنترل:
استفاده نکردن از پایه زردآلو برای هلو و شلیل؛
به کاربردن پایه مناسب و سازگار با خاک و اقلیم منطقه و نیز سازگار با رقم پیوندک
8-تناوب کشت
در زمان احداث باغ در زمینِ یک باغ قدیمی که قبلاً در آن درختانی با پایه هلو کشت شده است، به هیچ وجه نباید از پایه های هلو استفاده کرد؛ زیرا ماده سمی تولید شده به وسیله ریشـه های هلوی قدیمی از رشد ریشه هلوهای جدیدِ بازکش تشده جلوگیری میکند. در چنین موقعیت هایی یک پایه مناسب آلو بهتر از هلو رشد میکند. آمیگدالین در بافت های هلو به پروناسین تبدیل می شود. پرونـاسین از ریشه های هلـو به بیرون ترشح می شود. این ماده در شرایط غیرهوازی خاک (خاک فشرده یا غرقاب) هیدرولیز میشود و سیانیدهیدروژن تولید میکند؛ ماده ای که در رشد گیاهان بعدی خلـل ایجاد می کند. میکروارگانیزم ها نیز روی این مواد شیمیایی تأثیر میگذارند و از رشد گیاهان جدید جلوگیری میکنند. از این عارضه به نام بیماری کشت مجدد یاد میشود.
همچنین نوع محصول قبل از هلو می تواند روی تعداد نماتدهای حلقوی ریشه و نماتدهای گره ریشه مؤثر باشد.
روش کنترل:
یکی از راه های کنترل غیرشیمیایی برای مدیریت نماتدها استفاده از تناوب کشت است.
سویا میزبان خوبی برای نماتد حلقوی است؛ بنابراین پس از آن نباید اقدام به کشت هلو کرد.
گندم و سورگوم میزبان های ضعیفی برای نماتد حلقوی هستند. کشت چندین ساله گندم یا سورگوم در مکانی که قرار است هلو کشت شود، استفاده از مواد ضدعفونی کننده قبل از کـشت را کاهش میدهد؛ زیرا تأثیر زیادی در کاهش جمعیت نماتد های حلقوی دارد.
مهم ترین و کاربردی ترین راه حل پس از مدیریت صحیح باغ و ضدعفونی کردن خاک، استفاده از پایه های مقاوم مثل جی اف 677 ، کادامن و باریر است.
استراحت دادن به زمین از 4 تا 20 سال.
9-وجود لایه سخت در قسمت های زیرین خاک
وجود لایه سخت در قسمت های زیرین خاک از توسعه ریشه و زهکشی خاک جلوگیری میکند، جذب عناصر غذایی را دچار مشکل میکند و نیز باعث خفگی ریشه ها میشود. در شرایط وجود لایه سخت در قسمت های زیرین خاک امکان بروز مرگ زودرس درختان هلو افزایش پیدا میکند.
روش کنترل:
در صورت وجود لایه سخت در لایه های زیرین خاک شکستن این لایه ها الزامی است تا زهکشی خاک، رشد ریشه و جذب عناصر به خوبی انجام گیرد
10-عمق کاشت نهال
رعایت عمق کاشت نهال و زیرخا ک نرفتن طوقه در زمان کشت نهال از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرخاک رفتن طـوقه در بعضی از مناطق در هنگام کشت نهال و در بعضی دیگر به علت خاکدادن دستی و تدریجی در اطراف طوقه رخ میدهد. گاهی مشاهده می شود که طوقه گیاه بیش از 20 تا 30 سانت یمتر پایی نتر از سطح خاک قرار گرفته است.
بستـه به تفاوت های فیزیولوژیکی و ساختمانی بین ساقه و ریشه، زیرخـاک ماندن طـوقه به تـدریج باعث پوسیدگی بافت آبکش و اختلال در انتقال جریان شیره گیاهی میشود و در نهایت باعث پوسیدگی کامل طوقه و خفگی درختان میشود. از طرف دیگر، این مشکل باعث حمله آفات و بیماری ها نیز میشود. بررسی عوامل بیماری زا در باغ های با عمق کاشت بسیار زیاد نشان میدهد که عوامل بیماری زا نمی توانند علت اصلی و تنها علت مرگ و میر درختان باشند و به احتمال زیاد عوامل دیگری نیز در بروز این مشکل دخالت دارند.
روش کنترل:
در زمان کشت نهال دقت شود که طوقه به زیر خاک نرود، یعنی دقیقا تا محلی که نهال قبلاً در نهالستان در زیر خاک بوده است، در زمین اصلی نیز به زیر خاک رود.
برای درختانی که علائم پوسیدگی طوقه را نشان میدهند، آبیاری پاییزه مضر است.
در اینگونه باغ ها باید هرچه سریعتر طوقه گیاه از زیر خاک خارج شود و آبیاری در سطح سایه انداز درخت به صورت آبیاری تشتکی صورت گیرد. در این حالت درخت در داخل یک جزیره کوچک کشت می شود و آب به طوقه درخت نمیرسد.
11-کشت توأم محصولات باغی و زراعی
در اغلب باغ هایی که مشکل کوتاهی عمـر دارند، کشت توأم محصولات باغی و زراعی به ویـژه کشت یونجه و سایر گیاهان علوف های در فاصله بین ردیف های درختان هلو و شلیل به فراوانی دیده می شود. به سبب تفاوت نیاز آبی این گیاهان و از طرفی میـزبانی آن ها برای بسیاری از آفات و بیماری ها، این روش بسیار نادرست است. روش آبیاری در اینگونه بـاغ ها به شکل غـرقابی است و علت اصلی این امر برطرف شدن نیاز درخت و علوفه در یک دور آبیاری است. این روش باعث خیـس شدن طوقه و مشکلات ناشی از آن میشود. همچنین استفاده از گیاهان علوف های به دلیل ماندگاری چندساله آن ها در باغ و ایجـاد فشردگی بیش ازحد، نمی گذارد خـاک در منطقه فعـال ریشه هـا به درستی تهویه شود؛ در نتیجه ریشه می پوسد، گیاهان به دلیل ناتوانی از جذب عناصر غذایی مورد نیاز ضعیف و گرسنه میشوند و در نهایت از بین میروند.
روش کنترل:
از کشـت محصولات زراعی همچوـن یونجه در بین درختان هلو و شلیل اجتناب شود.
12-خسارت فیزیکی به تنه
اگر پوست قاعده تنه درخت در زمستان توسط حیوانات کوچک جویده شود، درصورت یکه حلقه کاملی از پوست حذف شود، در فصل بهـار مدتی پس از شـروع رشد، درخت دچـار زوال می شود؛ اما اگر تنهـا بخشی از پوست حذف شده باشد، درخت ضعیف می شود و طی سا ل های بعد دچار زوال و مرگ می شود. زخم ها محل مناسبی برای ورود عوامل بیماریزا هستند. همچنین هلو و شلیل به آفتاب سوختگی تنه نیز حساس هستند.
روش کنترل:
برای جلوگیری از خسارت فیزیکی به تنه درخت در فصل زمستان، بهتر است اطراف تنه دارای پوشش گیاهی کوتاه باشد؛ نیز می توان در اطراف تنه از سی مهای محافظ تنه استفاده کرد.
هرگونه خراش یا هرس باید با چسب باغبانی پوشانده شود.
باید از تابش مستقیم نور خورشید به تنه جلوگیری شود. پوشاندن تنه در فصل زمستان با رنگ های پلاستیکی سفید از گرم و سردشدن متناوب تنه در شب و روز، به ویژه در جهت جنوب و جنوب غربی درخت، جلوگیری می کند و ایجاد ترک در تنه را کاهش میدهد.
13-آفات و بیمار یها
عوامل متعدد بیمارگر گیاهی خاک زاد یا هوازاد نیز در بروز عارضه کوتاهی عمر هلو مؤثرند. مهم ترین عوامل بیمارگر در زیر آورده شده است.
1–نماتدها
حمله نماتدها به ریشه گیاهان بـاعث زخمی شدن ریشه و ضعف درختان می شود. به دلیل عـدم جذب آب و مواد غـذایی، درختان دچار زوال تدریجی میشوند و نسبت به سایر عوامل بیمارگر حساس میشوند. نماتدها به دو گروه تقسیم میشوند. گروه اول مانند «نماتد مولد گره ریشه » نوعی انگل داخلی هستند که روی ریشه تشکیل گال میدهند
نماتد سن دو پس از خروج از تخم بر اثر ترشحات ریشه میزبان به سمت ریشه حرکت م یکند و با اندام نیز های شکل خود (که به آن استایلت میگویند) دیواره ریشه را منهدم می کند و وارد بافت ریشه می شود. سلولی که سر نماتد در آن قرار می گیرد بر اثر ترشحـات نماتد شروع می کند به بزرگ شدن، و سلول های اطراف آن به شدت تکثیر می شوند و موجب تورم ریشه می شوند. نماتد ماده پس از چهار بار پوست اندازی از نماتد نر تمایز پیدا میکند و گلابی شکل میشود و تخم ها در داخل بدن او تشکیل میشوند.
گروه دیگـری از نماتدها مانند نماتد حلقوی به صورت انگل خارجی به گیـاهان حمله می کنند. به این گروه «نماتد مولد زخم ریشه » گفته م یشود. این نماتدها در سطح ریشه قرار میگیرند و از محتویات داخل ریشه تغذیه میکنند. نماتدها می توانند در خاک های شنی به سرعت تکثیر و انتشار یابند. وجود جمعیت زیاد نماتد در خاک به معنای مرگ زودهنگام درختان هلو نیست، بلکه باعث زوال تدریجی میشود.
وجود نماتد هـای انگل در خاک موجب افزایش آلودگی به بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی، پوسیدگی سفید ریشه و شانکر باکتریایی درختـان هست هدار میشود که در عارضه کوتاهی عمر درختان هلو نقش دارند. صدمات واردشده به ریشه و افـزایش فعالیت های متابولیکی درختان هلو باعث افزایش تولید سیتوکینیپن ها می شود و در نهایت موجب ازبین رفتن مقـاومت به سرما می شود که در زمان وقـوع یخزدگی یا پایین آمدن ناگهانی دما امکـان آسیب یا مرگ درختان را افزایش میدهند. نماتدها به شیوه های زراعی و شیمیایی قابل کنترل هستند. مبارزه شیمیایی با عوامل بیمارگر خاکزی به ویژه نماتدها بسیار مشکل است؛ زیرا این ترکیبات تنها قادرند لارو نماتد را که در خاک است کنترل کنند، ولی تأثیری بر تخم های نماتد و نماتدهای داخل ریشه ندارند.
روش کنترل:
قبل از احداث باغ باید جمعیت و نوع نماتدهای خاک تعیین شود؛ بنابراین افراد متخصص باید از خاک نمونه گیری کنند و آلودگی به نماتدهای انگل گیاهی بررسی شود.
در صورت آلودگی به نماتد، خاک باید اصلاح شود. چنانکه خاک آلوده دارای بافت سبک (شنی) باشد، باید با استفاده از خاک رس اصلاح شود و بافت خاک در حد شن یرسی تنظیم شود.
انجام دو شخم تابستانه عمود برهم در تیر و مرداد و مبارزه با علف های هرز (به دلیل کاهش رطوبت خاک) باعث ازبین رفتن نماتدها میشود.
استفادها ز تابش خورشیدی 1 که یکی از روش های ارگانیک ضدعفونی کردن خاک است، در کاهش جمعیت نماتدها مؤثر است. گزارش هایی از کاربرد موفق آفتا بدهی خورشیدی به خاک برای مدیریت آفات و بیمار یهای خاکزاد قبل و بعد از احداث باغ ها موجود است. برای مثال، تابش خورشیدی برای کنترل پژمردگی ورتیسلیومی در باغ های پسته، زیتون، بادام و زردآلو و نیز کنترل پوسیدگی سفید ریشه در درختان سیب به کار میرود. برای انجام آفتاب دهی خاک ابتدا 30 تا 50 تن کود نیم هپوسیده دامی به ازای هر هکتار با خاک مخلوط و آبیاری میشود و پس از گاوروشدن زمین، سطح آن با پلاستیک شفاف پوشانده میشود. این پوشش دهی در ماه های گرم سال (تیر و مرداد) و به مدت 45 روز ادامه مییابد.
کنترل بیولوژیکی (یعنی استفاده از موجودات زنده مانند قارچ ها و باکتری ها علیه عوامل بیمارگر) به دلیل کنترل پایدار بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این ترکیبات امروزه به صورت تجاری تولید میشوند و با اسامی مختلفی به فروش میرسند. نماتد کش بیولوژیک رو تگارد که ماده مؤثره آن قارچ های شکارگر نماتد هستند، می تواند لارو نماتد را در خاک شکار کند و از بین ببرد. میزان مصرف این ترکیب 5 گرم در مترمربع در اطراف سایه انداز درختان است. ترکیب ماریگلد که ماده مؤثره آن عصاره گل جعفری است و میزان مصرف آن 70 گرم در مترمربع در اطراف سای په انداز درخت است نیز از جمله این ترکیبات است که زمان مصرف آن در اوایل بهار است. استفاده از کود مرغی و گوگرد به صورت کانال کود از دیگر راهکارهای کنترل نماتد است. برای این منظور در اسفند ابتدا در مرز سایه انداز درختان کانا ل هایی به عمق 60 تا 70 سانتیمتر حفر میشود و در داخل آن مخلوط کود مرغی و خاک به نسبت مساوی ریخته میشود. این کانال مانند سدی در مقابل حمله نماتد به ریشه گیاهان عمل میکند
می توان نماتدها را قبل از احداث باغ به روش شیمیایی کنترل کرد. نماتدکش متام سدیم (واپام) نوعی ترکیب ازبین برنده گیاه است؛ بنابراین استفاده از آن قبل از احداث باغ مجاز است. این ماده باید در عمق 20 تا 25 سانتیمتری و به همراه آب آبیاری پخش شود
میزان مصرف آن 70 تا 100 میلیلیتر در مترمربع و زیر پلاستیک است. این ترکیب در خاک و در دمای بالای 20 درجه سانتیگراد به گاز دی متیل ایزوسیانات تبدیل میشود که برای تمام موجودات سمی است. پس از دو هفته از مصرف سم، پلاستیک برداشته میشود و زمین مجددا شخم زده میشود و نهال کاشت میشود. اگرچه ضدعفونی خاک قبل از کاشت برای کاهش تعداد نماتدهای اولیه مهم است و به درختان اجازه م یدهد تا به خوبی در خاک استقرار پیدا کنند، اما جمعیت نماتدها پس از گذشت سه تا چهار سال ممکن است مجددا به مقدار زیادی افزایش پیدا کند. استفاده از این گونه ضدعفونی کننده های خاک علاوه بر هزینه های فراوان اثرات نامطلوبی بر انسان و حیوان دارد و برای گیاهان و خاک سمی است.
می توان نماتدها را پس از احداث باغ نیز به روش شیمیایی کنترل کرد. نماتد کش های رایج ثبت شده برای استفاده در باغ های هلوی بارده شامل نماکور و راگبی هستند. نماکور یکی از گران ترین سموم شیمیایی مورد استفاده در باغ های هلو است. البته با استفاده از این ماده نباید انتظار داشت که درختان مرده زنده شوند. این ماده از اواخر شهریور تا اوایل آبان به میزان 5/ 11 لیتر در هکتار استفاده میشود. کاهش تعداد نماتدها با استفاده از این ماده در مقایسه با ضدعفونی خاک با سرعت کم تری انجام میشود. وقتی به یکباره جمعیت نماتدها زیاد شود ممکن است کاهش جمعیت آنها با این ماده ممکن نباشد. نماتدکش راگبی نیز به میزان 15 گرم در هر مترمربع در اطراف سایه انداز درخت در اوایل بهار زیر خاک میشود و سپس آبیاری انجام میشود.هر دو ترکیب نماتدکش تنها قادرند نماتدهای موجود در خاک را کنترل کنند و روی تخم نماتدها و نماتدهای داخل ریشه مؤثر نیستند؛ بنابراین پس از چند بار آبیاری به علت کاهش غلظت سم، نماتدهای داخل تخم مجدداً فعال و تکثیر میشوند.
از بین روش های کنترلی که در بالا آمده است، استفاده از پایه های مقاوم به نماتد از سایر روش ها بهتر است؛ زیرا علاوه بر اینکه هزینه های مربوط به کنترل نماتدها را ندارد، یک روش ارگانیک بدون استفاده از سم برای مقابله با نماتدهاست. در مبحث پایه ها به پایه های متحمل به نماتد اشاره شده است.
2—قارچ های خاکزاد
قارچ های فیتوفتورا ، آرمیلاریا ، روزلینیا ، ورتیسیلیوم و آگروباکتریوم عامل گال طوقه و ریشه و از جمله عوامل زوال و مرگ درختان هسته دار در باغ های تجاری هستند. قارچ فیتوفترا عامل پوسیدگی طوقه درختان است. اسپورهای متحرک این قارچ در آب موجود در خاک حرکت میکنند و به ناحیه طوقه حمله میکنند. در اثر حمله این قارچ طوقه قهوه ای رنگ و درخت دچار زوال سریع و خشک میشود
این قارچ در خاک هایی که بافت سنگینی (رسی) دارند یا در آ نها آبیاری به صورتدغرقابی انجام میشود، شیوع بیش تری دارد. همچنین کشت عمیق نهال ها به افزایش پوسیدگی فیتوفترایی منجر میشود.
قارچ های روزلینیا و آرمیلاریا عامل پوسیدگی سفید ریشه درختان دانه دار و هسته دارهستند. هر دو قارچ دامنه میزبانی وسیعی دارند و بسیاری از علف های هرز میزبان این دو قارچ هستند. علائم بیماری به صورت پوشش سفیدرنگ روی ریشه و طوقه قابل مشاهده است و درختان مبتلا دچار زوال تدریجی میشوند و در نهایت میمیرند.
این بیماری در باغ های قدیمی و خاک های سنگین شیوع بیش تری دارد و از عوامل مهم زوال تدریجی درختان در جهان است.
پژمردگی ورتیسیلیومی از مهم ترین عوامل مرگ تدریجی درختان میوه به ویژه درختان هلو است. این قارچ در خاک هایی که به نماتد آلوده هستند، شیوع بیشتری دارد. این قارچ درون آوندهای آبکش رشد و تکثیر پیدا میکند، باعث مسدود شدن آوندها میشود و گیاه دچار پژمردگی میشود. علائم به صورت ریزبرگی، کاهش تعداد برگ ها، و ریزش برگ ها از پایین به سمت بالا و گاهی ریزش برگ ها در یک طرف درخت دیده میشود. درختان آلوده در ماه های گرم سال خزان میکنند. و در پاییز مجددا جوانه م یزنند و برگ تولید م یکنند. این قارچ در خاک نوعی اسپور مقاوم به نام میکرواسکلروت تولید میکند که به شرایط خشک و سموم قارچکش مقاوم است.
گـال باکتریایی یکی دیگـر از عوامل مهم در زوال تدریجی درختـان هلو است. این باکتری خـاکزاد است و معمولا از محـل پیوندک وارد گیاه میشود. سپس بر اثر فعالیت هورمونی در داخل سلول میزبان در محل ریشه و طوقه گال تشکیل میدهد که در اثر آن گیاه دچار مرگ تدریجی میشود و از بین میرود. گونه دیگری از این باکتری در درختان ریشپه های مویی ایجاد میکند، بعد این ریشه ها پوسیده میشوند و در محل دیگری از ریشه مجددا تشکیل میشوند و دوباره از بین میروند . آلودگی های قارچی و باکتریایی باعث ضعف درخت میشوند و در فصل سرد سال درخت را مستعد خسارت سرمازدگی میکنند.
روش کنترل:
اصلاح بافت خاک: بافت خاک در بروز بیمار یهای خا کزاد بسیار مؤثر است. خاک های با بافت سنگین (رسی) به دلیل زهکش نامناسب و رطوبت بالا باعث کاهش مقدار اکسیژن خاک میشوند که پوسیدگی ریشه را تشدید میکند.
اصلاح بافت خا به دو روش انجام م یشود:
ایجاد کانال و شکستن لایه سنگین و سپس پرکردن آن با مخلوط خاک و ماسه، یا ایجاد پشته با خاک مناسب و کاشت درخت روی آن
روش مناسب آبیاری: اکثر بیماری های خاکزاد توسط آب آبیاری منتقل میشوند. تماس آب با طوقه درختان و آب ایستادگی پای طوقه علاوه بر تشدید بیماری ها باعث کاهش میزان هوای خاک میشود که در نتیجه باعث خفگی ریشه میشود. آبیاری تحت فشار (قطر های) به دلیل کنترل میزان آب و رطوبت خاک و آبیاری مجزای هر درخت از انتقال عوامـل بیمارگر خاکزاد جلوگیری میکند. درصورتی که آبیاری به روش غرقابی انجام شود، ایجاد تشتک در اطراف درختان از تماس آب با طوقه آن ها جلوگیری میکند.
مبارزه بیولوژیکی: این روش از مؤثرترین و پایـدارترین انواع مبارزه با عـوامل بیمـارگر خاکـزاد است. افزودن کودهای دامی پوسیده باعث افزایش ماده آلی خاک و در نتیجه افزایش جمعیت موجودات مفید خاک میشود. این موجـودات در اطراف ریشه درختان جمع می شوند و از نفوذ عوامل بیمار به محیط ریشه جلوگیری میکنند. زیرخا ک کردن ترکیب بیولوژیک تریانوم پی که ماده مؤثره آن قارچ تریکودرما باشد، به میزان 5/ 7 گرم در مترمربع در اطـراف سایه انداز درختان نیز از جمله روش های مبارزه بیولوژیک است. زمان زیرخا ک کردن این ماده در اوایل بهار است.
کنترل شیمیایی: مبارزه شیمیایی برای کنترل عوامل بیمارگر خاکزاد چندان مؤثر نیست. از طرف دیگر، به دلیل میزان مصرف بالای ترکیبات شیمیایی در خاک، علاوه بر تحمیل هزینه های سنگین، محیط زیست و آب های زیرزمینی هم آلوده میشوند. استفاده از ترکیباتی که مقاومت گیاه را در برابر بیماری افزایش م یدهند، کارآیی بهتری نسبت به سموم شیمیایی دارد. برای مثال استفاده از ترکیب فوزیتیل آلومینیوم (آلیت) به صورت محلـول پاشی روی درختان در دو نوبت، آلودگی به پوسیدگی فیتوفترایی را کاهش میدهد.همچنین استفاده از محلول بردو 2 درصد باعث کاهش پوسیدگی های ریشه میشود.
3–عوامل بیمارگر هوازاد
شانکر باکتریایی و شانکر سایتوسپورایی جزو عوامل بیمارگر هوازاد هستند. شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار از بیماری های مهم در کوتاهی عمر درختان هلو است
اگر درختان توسط آسیب سرما یا نماتد ها ضعیف شده باشند، شانکر باکتریایی باعث مرگ ناگهانی درختان هلو و دیگر هسته دارها میشود. شروع آلودگی درختان در پاییز همزمان با ریزش برگ ها و در اسفند همزمان با متورم شدن جوانه و بازشدن برگ هاست.
روش کنترل شانکر باکتریایی:
محلول پاشی با قار چکش بردو 2 درصد به همراه روغن، در پاییز در زمان ریزش برگ ها و در اسفند پس از تورم جوانه ها این بیماری را کنترل میکند. برداشتن زخم از روی تنه و ضدعفونی با محلول بردو 2 درصد و پوشاندن محل زخم با چسب پیوند نیز مؤثر است.
شانکر سیتوسپورایی نیز اغلب باعث مرگ تدریجی و مرگ درختان میشود. علائم بیماری به صورت سرخشکیدگی شاخه ها و سپس مرگ گیاه دیده میشود. این امر معمولا یک تا دو سال پس از آسیب زمستانه رخ میدهد
آفتاب سوختگی زمستانه که به ترک خوردگی ساقه ها در سمت جنوبی تنه منجر میشود، محل نفوذ قارچ به داخل گیاه است.
روش کنترل شانکر سیتوسپورایی:
تقویت درخت، جلوگیری از آسیب های ناشی از سرمازدگی، حذف شاخه های آلوده، برداشتن زخم های ناشی از بیماری و ضدعفونی آن با قار چکش توپسین – ام در جلوگیری از بروز شانکر مفید است.
4–عوامل بیمارگر ویروسی و فیتوپلاسمایی
ویروس ها و فیتوپلاسماها یکی از مهم ترین مشکلات موجود در خزانه و باغ های میوه هستند. ویروس ها و فیتوپلاسماها به آسانی توسط اجزای تکثیری مانند بذر، قلمه، پاجوش، پیوندک و حشرات ناقل مانند شته ها، سفیدبالک ها و زنجرک ها در خزانه و باغ قابل انتقال هستند و از عوامل مهم زوال و کوتاهی عمر هلو هستند. علائم ناشی از آنها بسته به نوع ویروس متفاوت است.
یکی از ویروس های مهم در درختان هلو ویروس آبل های آلو است. این ویروس توسط شته ها، پاجوش و پیوندک منتقل میشود. درختان آلوده دچار کاهش رشد، شکستگی رنگ گلبرگ ها، ایجاد لکه های زرد روی برگ ها، ایجاد تاول و بدشکلی و ریزش میوه ها زوال تدریجی درخت میشوند.
ویروس بافت مرده لکه حلقوی درختان هسته دار یکی دیگر از ویروس های مهم در درختان هلو است. انتقال این ویروس توسط دانه گرده، بذر و پیوندک است. علائم بیماری به صورت زردی عمومی و ایجاد لکه های آب سوخته مدور روی برگ ها دیده میشود.
یکی از بیمـاری های فیتوپلاسمـایی در هلـو، بیمـاری فیتوپلاسمایی ایکس هلـو است. این بیماری توسط زنجرک و پیوندک منتقل میشود. علائم بیماری به صورت زردی متمایل به نارنجی و کمانی شدن برگ هاست. پس از آن درختان دچار پژمـردگی و زوال می شوند. ریشه زایی غیـریکنواخت پایه های هلویی که از طـریق رویشی ازدیاد پیدا می کنند نیز از دیگـر عوارض این بیماری است. به این ترتیب، باعث رشد غیریکنـواخت پایه ها در خـزانه میشود و نیز موفقیت گیرایی پیوند را کاهش میدهند.
روش کنترل:
ایجاد باغ های مادری در مناطقی که با با غهای میوه فاصله استاندارد داشته باشند.
شناسایی و حذف درختان آلوده به ویروس، برای تولید پیوندک های سالم و عاری از ویروس.
فاصله داشتن خزانه های ازدیاد نهال از باغ های میوه در هر منطقه و مبارزه با علف های هرز و حشرات ناقل قبل از تولید نهال و در طول دوره رشد.
حذف درختان آلوده یا مشکوک به بیماری های ویروسی و فیتوپلاسمایی در نهالستان ها و باغ ها برای جلوگیری از انتشار آن ها در باغ
توصیه های کلی
در زمان احداث باغ جدید به اصول احداث باغ و به عوامل اقلیمی توجه شود و از کشت درختان هلو و شلیل در مناطقی که احتمال بروز خسارت سرما زیاد است، اجتناب شود.
هرس باردهی درختان هلو تا زمان قبل از تورم جوانه به تأخیر انداخته شود. هرس تابستانه نیز تا اواخر شهریور و اوایل مهر خاتمه یابد.
کوددهی درختان بر اساس تجزیه خاکی انجام شود و پس از مرداد اقدام به کوددهی نشود.
هلو به خاک های سنگین و آب ماندگی حساس است، بنابراین اصلاح خاک سنگین با خاک لومی شنی یا شن یرسی با تهویه مناسب ضروری است.
نهال ها باید از نهالستان های سالمی تهیه شوند که زمین آن ضدعفونی شده باشد. نهال ها باید عاری از بیماری و اصیل باشند.
از کشت عمیق نهال و رسیدن آب به طوقه جلوگیری شود و قبل از احداث باغ، لایه های سخت زیرین حذف شوند.
از پایه زردآلو برای ازدیاد هلو و شلیل استفاده نشود.
از کشت محصولات زراعی همچون یونجه بین درختان هلو و شلیل اجتناب شود.
بسته به شرایط منطقه از پایه های رویشی مناسب همچون پایه های ج یاف 677 ، پنتا، تترا، جی ان، نماگارد و گاردین استفاده شود.
به منظور کنترل نماتدها و جلوگیری از بیماری کشت مجدد، تناوب کشت رعایت شود.
از هرگونه خسارت فیزیکی به تنه یا شکاف در تنه جلوگیری شود .
مدیریت آفات، بیماری ها و علف های هرز در باغ انجام شود.
نظر 2
دیدگاهتان را بنویسید
نظر 2
-
سلام
سپاسگذارم بخاطر مطالب ارزنده ومهم دراین سایت خوب شما -
فوق العاده کامل وجامع بود با تشکر
سلام
سپاسگذارم بخاطر مطالب ارزنده ومهم دراین سایت خوب شما
فوق العاده کامل وجامع بود با تشکر