سمپاش و دستورالعمل اجرایی کنترل شته مومی کلزا

سمپاش و سمپاشی کلزا توسط سمپاش های پشت تراکتوری انجام می شود.

بخش اول: اطلاعات آفت

اهمیت و ضرورت

شته مومی کلم یکی از مهم ترین آفات کلزا و دیگر گیـاهان خـانواده کلمیان می باشد. در ایران چهـارگونه شته به مزارع کلزا خسارت وارد مینماید. که در میان شته کلم غالب و آفت کلزا می باشد.

وبرت و همکاران در سال 1991 شته مومی کلم را یکی از آفات مهم کلزا در آمریکا می دانند.

کلم در سال 1985 گـزارش می دهد کـه خسـارت شته  به کلزا باعث کـاهش میزان بذر از 9 تا 77 درصد و میزان روغن تا 11 دستگاه شده است.

این آفـت در ایران برای اولـین بار در سـال 1317 توسط مرحوم افشـاری گـزارش شده. تمـام ایران روی زراعت های کلم، شلغم، خردل، تربچه و بسیـاری از علف هرز خـانواده چلیپائیان دارد.

روش های شنـاسـایی

رنگ بدن شته های مـاده سبز تیره تا سبز روشن بوده و پوشیده از مـاده مومی آرد مانند می بـاشد. سر حشره تیره رنگ است و همچنین لکه تیره ای از روی سر تا روی شکم امتداد دارد.

شاخک 6 مفصلی و به طـول 6/1 میلیمتر بوده. طول بدن این شته 4/2 میلیمتر و طول کورنیکولهـا 16/0 میلیمتر و به رنگ قهوه ای تیره می بـاشد.

طول دم حدود 2/0 میلیمتر و به رنگ سیـاه تیره است. در انتهـال بدن نیز 6-5 جفت مو وجود دارد.

تخمهـا سیـاه و شلغمی، کورنیکولها کوچک و وسط حدود 16/0 میـلیمتر و به رنگ قهوه ای تیره می باشند. شته های ماده بی بال به رنگ سبز روشن تا تیره و بدن آنها ار ماده مومی آرد مانند است.

ماده های بالدار کاملا سبز رنگ و پوشیده و از مـاده مومی شکل می بـاشند. سر و سینه آنهـا خـاکستری تیره بوده و لکه های تیره از سر تا روی شکـم امتداد دارد.

نحوه خسارت

زمان شروع و آلودگی و استقرار کلنی اولیه شته مومی روی کلزا و در مناطق مختلف ایران متفاوت است.این مرحله در بعضی از منـاطق هم زمان با چند برگی بوته کلزا و طول ماه های پائیز بوده.

در بعضی منـاطق اواخر زمستان و یا اوایل بهـار می باشد.

شته مومی کلم معمولا به صورت کلنی روی سطح برگ، سـاقه، جوانه ها و همچنین ریزبرگ کلـزا تجمع نموده.

بـا خرطوم بسیار نازک خود از شیره برگ ها و جوانه های انتهایی، ضعف و پژمردگی، زردی برگها، توقف رشد. خشک شدن جوانه های انتهایی و در نهـایت تشکیل غلاف های کوتاه نمـایان می شود.

حساس ترین مرحله رشدی کلزا به شته در مرحله تشکیل غنچه گل، باز شدن گل و غلاف دهی می باشد.

با تداوم تغذیه شته و ترشح عسلک بـاعث کثیف شدن اندام های گیاهی گردیده.

مشکلاتی را در بر داشت بوجود می آورد. حمله بسیار شدید این شته ها می تواند کشت کلزا را در بعضی از منـاطق کشور محدود نمـاید.

در این مرحله زنبود عسل و دیگر حشرات گرده افشـان جهت فعـالیت شته در طول دوره گلدهی کلـزا بوده.

در این مرحله زنبور عسل و دیگر حشرات گـرده افشـان جهت جمع آوری گـرده روی بوته ها فعـالیت می نمـایند. مبـارزه شیمیـایی بـا بسیـاری از حشره کـش هـا منطقی نمی بـاشد.

در ایـران این آفـت در منـاطق گـرم و خشک حالـت طغیـانی دارد .مناسب در صورتی که دشمنـان طبیعی در این مرحله شته مومی قادر به کنترل طبیعی شته مومی موجود نبوده.

در آلودگی های شدید در بعضی از مناطق نیاز به چندین نوبت مبارزه می باشد.

بخش دوم:دستورالعمل اجرایی کنترل

 روش های پایش و ردیابی:

در فصل پاییز، شته های بالدار روی خاک و اطراف طوقه های کلم و کلزا جمع شده. سپس افراد نر و ماده را از آنها به وجود می آینـد.

شته هـای مـاده حـاصله مـاده های دیگری را بوجود خواهنـد آورد. (ازطریق بکرزایی) که نر ها با آنها جفت گیری می نمایند. هر شته مـاده روزانه از 3 تـا 4 عدد روی دمبرگـها یا زیر برگـها و یا در جوانه کلزا می گذارند.

سپس شته هـای ماده ای که از این تخم ها خـارج می شوند. که به روش پـارتنوژنز تولید مثل نموده نسل را در طول بهـار و تابستـان ایجاد می کنند.

زمستـان گذرانی این آفت بصورت تخم و حشره کـامل روی گیاهی و یـا روی بوته هـای کلزا در مزرعه بوده. گـرم شدن نسبی هوا (اواخر زمستـان تا بهار) به سرعت تکثیر می یابند.

اگر در بهار و تابستان غذای کـافی موجود نباشد حشرات بال دار ظـاهر شده و از مزرعه آلوده به مزارع اطراف  رفته و باعث انتقال آفت می شوند.

تعداد نسـل شته کـلم به شرایط آب هوایی محـل بستگی دارد. ممـکن اسـت 15 الـی 20 نسـل در سـال تولـید می نماید.

دوره ی تکـاملی این شته زمستـان 15 الی 20 روز و در تابستـان کوتاه بوده. 8 تـا 10 روز می باشد.

بنابراین حتی در زمستان، زیرا آستانه فعالیت شته رشد کلزا (میانگین تا 5 درجه) به مراتب پایین تر است.

از طرفی شته به دلیل پوشش مقاوم شرایط طبیعی 14- درجه حرارت تا حدود 35 درجه را تحمـل می کند. این خصوصیـات شرایط مناسب را برای بقای حشره فراهم کند.

بالای 40 درجه  را بیش از 2 سـاعت نمی تواند تحمل کند و باعث مرگ این حشره می شود.

کنتـرل زراعی و بهداشت گـیاهی:

1 – روش هـای زراعی: بـا توجه به اینکه شته مومی کلـم دارای میزبان هـای متعددی از جمله انواع علف هـای عرز خانواده چلیپائیان (خردل وحشی، تربچه وحشی و کیسه کشیش، شلمبیک) می باشند.

لذا حذف این علفهای هرز که شته ها روی آن تکثیر می یابند در کنترل آفت موثر خواهند بود.

2 – استفاده از ارقام متحمل و مقاوم:  بنظر می رسد ارقام طلایه- لیکورد و اکاپی نسبت به ارقام دیگر متحمل تر هستند.

3 – مبـارزه لکه ای و کـانونی با آلودگی هایی: از حـاشیه مزارع شروع و به تدریج وارد مزرعه می شود و یا بصورت لکه های کوچک آلـوده در سطح مزرعه مشاهده می شوند.

قبل از ایجاد کلنی در برای جلوگیری از گسترش آفت در داخل مزرعه.

4 – از آنجـایی که زمـان تشکیـل غنچه (مرحـله حسـاس آلودگی به شته) مصـادف با فعـالیت زنبور های گرده افشان است.

5 – در صورتی که جمعیت دشمنـان طبیعی (کفشدوزک 7 و 11 نقطه ای و بال توری ها و …) مخصوصـا زمانی که جمعیت شته زیاد نباشد در مزرعه کافی و مناسب.

نوع و مقدار سم مصرفی و  سمپاش مناسب، نحوه و زمان مبارزه بسیار اهمیت دارند. لذا در مبارزه با توجه به تراکم شته و کانوپی مزرعه در حاشیه مزرعه سموم کم دوام کم خطر است.

6- با توجه به مورفولوژی گیاه کلزا و افزایش جمعیت شته مومی زمان انتخاب ابزار تکنیک سمپاش اهمیت فراوان دارد.

لذا حساس ترین مرحله کلزا به شته مومی مرجله ساقه رفتن. تشکیل غنچه و گل و غلاف اولیه روی ساقه اصلی که معمولا مصـادف با گرم شدن نسبی هوا می باشد.

لذا بایستی مزرعه منظم بازدید. مشاهده کانون موتور سمپاش توربولاینر 800 الی 2000  لیتری و یا سمپاش  100 الی 2000 لیتری لانسدار شود.

کنترل شیمیایی:

ایمیداکلوپراید (کنفیدور 35%) یک لیتر در هزار

پریمیکارپ (پریمور 50% ) یک کیلوگرم در هکتار